DİYABET VE
BESLENME
Diyabet, vücudun glikouzu (şekeri) gerektiği şekilde
kullanmaması ve buna bağlı kanda yükselmesiyle birlikte böbreklerin bu
yükselmiş şekerin geri emilimini sağlayamaması ve idrara kaçması olarak
tanımlanabilir.
Bir diğer değişle diayebet, pankreastan salgılanan insülinin
yetersiz olması ya da insülinin hücre içine girişinde dirençle karşılaşması
sonucu kandaki şekerin yükselmesi ile ortaya çıkan kronik bir hastalıktır.
Genel anlamda 2 tip diyabet vardır:
Tip 1 Diyabet: Pankreas yeterli
insülini üretemediği zaman ortaya çıkan tablodur. Genellikle çocuklarda ve
ergenlerde daha sık görülür. İnsüline bağımlı diyabet de denir.
Tip 2 Diyabet: İnsülin, vücutta normal ya da normalden fazla miktarda
üretilmesine rağmen; glikozu, hücrelere kullanmaları için iletemez. Genellikle
40 yaş üstü bireylerle daha sık görülmekler birlikte bazen kilolu ergenlerde de
görülebilir.
İNSÜLİN nedir?
Pankreasın beta hücrelerinden
salgılanan bir hormondur. İnsülinin görevi glikozun hücrelere girişini
sağlayarak kandaki şekerin seviyesi düşürmek ve normal seviyeye getirmektir...
Glikoz hücrelerde enerji kaynağı olarak kullanılır. Yani bizim enerji
üretmemize yardımcıdır.
Tip 1 Diyabette yukarıda da
belirtildiği gibi pankreas yeterli miktarda insülin üretemez ve glikoz
gerektiği gibi hücre içine giremez ve enerji elde edilemez. Hücre içine
giremediği için kanda seviyesi yükselir.
Bunun nedenleri genetik
olabildiği gibi pankreasa zarar veren virüsler de olabilir. Ayrıca kişinin
bağışıklık sisteminin kendisine karşı geliştirdiği alerjik durum da Tip 1 DM ye
sebep olabilir.
Tip 2 Diyabette ise insülin
pankreastan salgılanır. Ancak hücrelere girerken bir dirençle karşılaşır. Bu
direnç yüzünde insülin glikozu hücre içine sokamaz ve enerji eldesinde aksaklık
olur ve gene glikozun kandaki seviyesi yükselir. Yani kan şekeri yükselmiş
olur.
Tip 2 DM nin nedenleri ise
genetikle birlikte ileri yaş (25 üstü), kilo, sedanter yaşam (hareketsiz),
stres, hipertansiyon, gebelikte görülen diyabet şeklinde sıralanabilir.
Diyabet isek nasıl beslenmeliyiz?
1)
Kan şekeri değerlerimizi takip altına almalıyız.
2)
Günlük beslenme planınızın size özel olarak kalorisinin
hesaplanması gerekir.
3)
Günlük kalori hesabı yaşınıza, cinsiyetinize ve
fiziksel aktivite düzeyinize göre ayarlanmalıdır.
4)
Günde 3 ana ve 2-3 ara öğün şeklinde az az ve sık sık
beslenmeliyiz.
5)
Kesinlikle öğün atlanmamalıdır.
6) Beslenme planınızın yaklaşık % 60’ ı karbonhidratlardan
gelmelidir. Bu karbonhidratların **glisemik indeksi düşük olmalıdır. (Çavdar
ekmek, tam buğday ekmek, bulgur gibi)
7) Az yağlı besinler tüketilmelidir. Yağ türü olarak sıvı
yağlar kullanılmalıdır. Zeytinyağ, balık yağı gibi.
8) Margarin, kuyruk yağı, kızartma, sucuk, salam, krema
gibi yağlı besinlerden uzak durulmalıdır.
9) Tuz alımızı azaltılmalıdır.
10) Alkol
ve sigaradan uzak durulmalıdır.
11) İdeal
ağırlıkta olunmalıdır.
12) Protein
alımına dikkat edilmelidir. Önerilen düzeyin üstüne çıkılırsa ilerde böbrek
problemleri yaşanabilir.
13) Posalı
besinler tercih edilmelidir.
14) Tatlı,
hamur işi, şekerli gıdalardan uzak durulmalıdır.
15) Kişiye
uygun doktor kontrolünde fiziksel aktivite yapılmalıdır.
16) Meyve
suyu yerine meyvenin kendisi yenilmelidir. Mümkünse kabuklu yenilebilenler
kabuklu yenilmelidir. Meyve suyu kan şekerini meyvenin kendisine göre daha
hızlı yükseltir.
17) Ara
öğünlerde meyve tüketirken meyveyi tek başına yemeyin. Meyve yanında süt-yoğurt
veya kepekli ürünler (galeta, grisini, bisküvi) tüketiniz. Ara öğününüzün
glisemik indeksini düşürmüş olursunuz ve tok kalma sürenizi uzatmış olursunuz.
18) Günde
en az 5-7 porsiyon sebze ve meyve tüketilmelidir.
19) Öğünlerde
yemeğinizle birlikte öğünün glisemik indeksini düşürmek için salata
tüketilmelidir.
20) Haftada
2-3 kez kurubaklagil yenilmelidir.
21) Haftada
2-3 kez balık yenilmelidir. Hiçbir et türü kızartılmamalı, ızgara, fırında ya
da haşlama olarak pişirilmelidir.
22) Haftada
2 kez yumurta yenilmelidir. Kolesterol probleminiz yoksa diyetisyen – doktor kontrolünde
daha fazla da yenilebilir.
Diyabette beslenme tedavisinin
amacı aşağıdaki parametrelerin uygun seviyelerini sağlamaktır. Ancak öncelikle önemli
olan düzenli olarak doktor
kontrollerine gitmektir.
Açlık kan
şekeri: 70-120 mg/dl
Tokluk kan şekeri:<140
mg/dl
HbA1c :
<%6
Total
kolesterol: < 200 mg/dl
LDL
kolesterol : < 100 mg/dl
Trigliserit :
< 150 mg/dl
**Glisemik indeks: Bir besinin
yemekten sonra kan şekerini yükseltme hızına denir.
Glisemik indeksi düşük gıdalar
tercih edilmelidir. Örneğin: Kurufasulye, nohut, mercimek, elma, bulgur, tam
buğday ekmek, çavdar ekmek, portakal gibi. Kan şekerini hızlı yükselten besin
hızlı düşürürken bunun tam tersi yavaş yükselten yavaş düşürür. Buna bağlı
tokluk süreniz değişir.
Dyt.
Elif Erdin Yıldız