DİYABET VE BESLENME

DİYABET VE BESLENME

Diyabet, vücudun glikouzu (şekeri) gerektiği şekilde kullanmaması ve buna bağlı kanda yükselmesiyle birlikte böbreklerin bu yükselmiş şekerin geri emilimini sağlayamaması ve idrara kaçması olarak tanımlanabilir.

Bir diğer değişle diayebet, pankreastan salgılanan insülinin yetersiz olması ya da insülinin hücre içine girişinde dirençle karşılaşması sonucu kandaki şekerin yükselmesi ile ortaya çıkan kronik bir hastalıktır.

Genel anlamda 2 tip diyabet vardır:

Tip 1 Diyabet: Pankreas yeterli insülini üretemediği zaman ortaya çıkan tablodur. Genellikle çocuklarda ve ergenlerde daha sık görülür. İnsüline bağımlı diyabet de denir.

Tip 2 Diyabet: İnsülin, vücutta normal ya da normalden fazla miktarda üretilmesine rağmen; glikozu, hücrelere kullanmaları için iletemez. Genellikle 40 yaş üstü bireylerle daha sık görülmekler birlikte bazen kilolu ergenlerde de görülebilir.

İNSÜLİN nedir?

Pankreasın beta hücrelerinden salgılanan bir hormondur. İnsülinin görevi glikozun hücrelere girişini sağlayarak kandaki şekerin seviyesi düşürmek ve normal seviyeye getirmektir... Glikoz hücrelerde enerji kaynağı olarak kullanılır. Yani bizim enerji üretmemize yardımcıdır.

Tip 1 Diyabette yukarıda da belirtildiği gibi pankreas yeterli miktarda insülin üretemez ve glikoz gerektiği gibi hücre içine giremez ve enerji elde edilemez. Hücre içine giremediği için kanda seviyesi yükselir.

Bunun nedenleri genetik olabildiği gibi pankreasa zarar veren virüsler de olabilir. Ayrıca kişinin bağışıklık sisteminin kendisine karşı geliştirdiği alerjik durum da Tip 1 DM ye sebep olabilir.

Tip 2 Diyabette ise insülin pankreastan salgılanır. Ancak hücrelere girerken bir dirençle karşılaşır. Bu direnç yüzünde insülin glikozu hücre içine sokamaz ve enerji eldesinde aksaklık olur ve gene glikozun kandaki seviyesi yükselir. Yani kan şekeri yükselmiş olur.

Tip 2 DM nin nedenleri ise genetikle birlikte ileri yaş (25 üstü), kilo, sedanter yaşam (hareketsiz), stres, hipertansiyon, gebelikte görülen diyabet şeklinde sıralanabilir.

Diyabet isek nasıl beslenmeliyiz?

1)      Kan şekeri değerlerimizi takip altına almalıyız.

2)      Günlük beslenme planınızın size özel olarak kalorisinin hesaplanması gerekir.

3)      Günlük kalori hesabı yaşınıza, cinsiyetinize ve fiziksel aktivite düzeyinize göre ayarlanmalıdır.

4)      Günde 3 ana ve 2-3 ara öğün şeklinde az az ve sık sık beslenmeliyiz.

5)      Kesinlikle öğün atlanmamalıdır.

6) Beslenme planınızın yaklaşık % 60’ ı karbonhidratlardan gelmelidir. Bu karbonhidratların **glisemik indeksi düşük olmalıdır. (Çavdar ekmek, tam buğday ekmek, bulgur gibi)

7)   Az yağlı besinler tüketilmelidir. Yağ türü olarak sıvı yağlar kullanılmalıdır. Zeytinyağ, balık yağı gibi.

8)   Margarin, kuyruk yağı, kızartma, sucuk, salam, krema gibi yağlı besinlerden uzak durulmalıdır.

9)    Tuz alımızı azaltılmalıdır.

10)  Alkol ve sigaradan uzak durulmalıdır.

11)   İdeal ağırlıkta olunmalıdır.

12) Protein alımına dikkat edilmelidir. Önerilen düzeyin üstüne çıkılırsa ilerde böbrek problemleri yaşanabilir.

13)   Posalı besinler tercih edilmelidir.

14)  Tatlı, hamur işi, şekerli gıdalardan uzak durulmalıdır.

15)   Kişiye uygun doktor kontrolünde fiziksel aktivite yapılmalıdır.

16) Meyve suyu yerine meyvenin kendisi yenilmelidir. Mümkünse kabuklu yenilebilenler kabuklu yenilmelidir. Meyve suyu kan şekerini meyvenin kendisine göre daha hızlı yükseltir.

17) Ara öğünlerde meyve tüketirken meyveyi tek başına yemeyin. Meyve yanında süt-yoğurt veya kepekli ürünler (galeta, grisini, bisküvi) tüketiniz. Ara öğününüzün glisemik indeksini düşürmüş olursunuz ve tok kalma sürenizi uzatmış olursunuz.

18)  Günde en az 5-7 porsiyon sebze ve meyve tüketilmelidir.

19)  Öğünlerde yemeğinizle birlikte öğünün glisemik indeksini düşürmek için salata tüketilmelidir.

20)  Haftada 2-3 kez kurubaklagil yenilmelidir.

21)  Haftada 2-3 kez balık yenilmelidir. Hiçbir et türü kızartılmamalı, ızgara, fırında ya da haşlama olarak pişirilmelidir.

22)  Haftada 2 kez yumurta yenilmelidir. Kolesterol probleminiz yoksa diyetisyen – doktor kontrolünde daha fazla da yenilebilir.

Diyabette beslenme tedavisinin amacı aşağıdaki parametrelerin uygun seviyelerini sağlamaktır. Ancak öncelikle önemli olan düzenli olarak doktor kontrollerine gitmektir.

Açlık kan şekeri: 70-120 mg/dl

Tokluk kan şekeri:<140 mg/dl

HbA1c : <%6

Total kolesterol:  < 200 mg/dl

LDL kolesterol : < 100 mg/dl

Trigliserit : < 150 mg/dl

**Glisemik indeks: Bir besinin yemekten sonra kan şekerini yükseltme hızına denir.

Glisemik indeksi düşük gıdalar tercih edilmelidir. Örneğin: Kurufasulye, nohut, mercimek, elma, bulgur, tam buğday ekmek, çavdar ekmek, portakal gibi. Kan şekerini hızlı yükselten besin hızlı düşürürken bunun tam tersi yavaş yükselten yavaş düşürür. Buna bağlı tokluk süreniz değişir.

            Dyt. Elif Erdin Yıldız